ZAGROŻENIA CHEMICZNE
1. Czym jest zagrożenie chemiczne
Z zagrożeniem chemicznym mamy do czynienia wtedy, gdy dochodzi do uwolnienia niebezpiecznych dla ludzi i środowiska pierwiastków chemicznych i ich związków, mieszanin lub roztworów, które występują naturalnie w środowisku lub powstałych w wyniku działalności człowieka.
2. Co to są czynniki chemiczne
Czynniki chemiczne są to substancje lub preparaty chemiczne, które oddziaływają na człowieka i środowisko.
Z uwagi na swoje właściwości ich działanie może być:
TOKSYCZNE - oznacza to, że substancje lub preparaty chemiczne mają zdolność do wywoływania uszkodzeń w żywym organizmie, których skutkiem jest zatrucie lub zaburzenie czynności komórek, narządów bądź całego organizmu.
DRAŻNIĄCE - substancje i mieszaniny niewykazujące działania żrącego, które w przypadku bezpośredniej styczności ze skórą lub błoną śluzową mogą powodować ich stany zapalne. Substancje, które drażnią oczy to m.in. kwasy, zasady i rozpuszczalniki, natomiast substancje drażniące skórę to zasady, kwasy, rozpuszczalniki organiczne, mydła i środki piorące. Ponadto, na drogi oddechowe drażniąco działają gazy, pyły lub pary substancji chemicznych. Efektem podrażnień oczu może być np. łzawienie, a nawet trwałe ich uszkodzenie. Podczas bezpośredniego kontaktu ze skórą, niektóre substancje chemiczne mogą niszczyć jej warstwę ochronną, powodując wysuszenie, chropowatość i owrzodzenie.
UCZULAJĄCE - uczulenie, inaczej alergia, jest reakcją immunologiczną organizmu na stymulację alergenem. Prowadzi do wzrostu histaminy w surowicy krwi, która wywołuje spadek ciśnienia tętniczego. Towarzyszy mu przyspieszenie akcji serca i zwiększeniem temperatury ciała. Dodatkowo występują skurcze mięśni gładkich oskrzeli, przewodu pokarmowego oraz obrzęk. Reakcja alergiczna może doprowadzić do śpiączki, a nawet śmierci.
RAKOTWÓRCZE - czynnik rakotwórczy, inaczej zwany kancerogennym, to zewnętrzne działanie, które wywołuje zmiany w materiale genetycznym komórki, prowadząc do rozwoju nowotworu. Największe szkody w organizmie wyrządza: pył zawierający krzemionkę, pył drzewny, gazy spalinowe z silników Diesla, benzen, azbest, fromaldehyd, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, związki chromu, kadmu, niklu, niektóre nawozy sztuczne i pestycydy, produkty rozpadu radonu.
MUTAGENNE - mutagenne czynniki chemiczne to bodźce, które wpływają na komórkę żywego organizmu, powodując powstawanie mutacji w materiale genetycznym komórki, co z kolei prowadzi do zaburzenia budowy komórek. W efekcie ich struktura jest nieprawidłowo odtwarzana w chwili podziału lub w trakcie wytwarzania nowych elementów budulcowych – białek. Prowadzi to do powstawania zmian nowotworowych, wad wrodzonych lub przekazywania nowych cech potomstwu.
3. Oparzenia chemiczne
O oparzeniach chemicznych mówimy wtedy, gdy dochodzi do bezpośredniego działania substancji żrących (kwasów, zasad) na skórę i błony śluzowe lub toksycznych oparów na drogi oddechowe. Objawy oparzeń chemicznych, a także ich intensywność i rozległość, zależą od środka chemicznego, z którym poszkodowany miał kontakt, a także m.in. od jego ilości, czasu kontaktu substancji ze skórą, stężenia, rodzaju substancji (ciecz, gaz, ciało stałe), lokalizacji oparzenia itd.
.png)
Do oparzeń najczęściej dochodzi w przemyśle, gdzie kwasy są powszechnie stosowane np. przy produkcji tkanin, farb, nawozów sztucznych, w rafineriach czy zakładach farmaceutycznych. Również w domu nierzadko dochodzi do oparzeń, w związku z nieprawidłowym stosowaniem detergentów – należy pamiętać, wszystkich chorych oparzonych środkiem chemicznym należy leczyć w warunkach szpitalnych.
4. Postępowanie w przypadku oparzenia chemicznego
W pierwszej kolejności należy jak najszybciej usunąć substancję chemiczną z powierzchni skóry. Jeśli uda się to zrobić w ciągu 2 minut, jej wpływ na skórę nie będzie tak wielki. Należy więc płukać miejsce kontaktu z substancją chemiczną pod strumieniem wody przez kilkanaście minut.
- W przypadku poparzenia wapnem niegaszonym, najpierw ścieramy substancję ze skóry suchą szmatką, a następnie płuczemy poparzone miejsce silnym strumieniem wody.
- Przy oparzeniu kwasem skórę płuczemy płynami zasadowymi, np. roztworem mydła, 3% roztworem soli oczyszczonej, wodą wapienną.
- Przy oparzeniu ługami skórę spłukujemy roztworami kwasów, np. 1% kwasem cytrynowym, 1% kwasem octowym, 3% kwasem borowym.
Po zakończeniu płukania, oparzone miejsce trzeba zabezpieczyć suchym, jałowym opatrunkiem i jak najszybciej skontaktować się z lekarzem.
5. Postępowanie w przypadku połknięcia środka chemicznego
Objawy, które mogą się pojawić na skutek połknięcia środka chemicznego to:
- kaszel
- bóle głowy
- zawroty głowy
- zaburzenia rytmu serca
- osłabienie
- drżenie mięśni
- niskie ciśnienie krwi
W przypadku połknięcia substancji chemicznej należy jak najszybciej wezwać pomoc lekarską (gdy chory jest nieprzytomny) lub udać się do najbliższego szpitala.
UWAGA!
Osobie, która połknęła substancję chemiczną,
nie wolno na własną rękę podawać niczego doustnie!
6. Postępowanie w przypadku kontaktu z niebezpieczną substancją chemiczną w formie gazu
Zapach środków chemicznych/substancji chemicznej jest na ogół wyczuwalny znacznie wcześniej, nim ich stężenie osiągnie stan groźny dla życia. Chociaż należy mieć także na uwadze, że są również substancje bezwonne, jak np. tlenek węgla (czad), który jest gazem trującym.
Jeżeli słyszysz sygnał ostrzegawczy lub komunikat o zagrożeniu chemicznym
NATYCHMIAST REAGUJ!
Jeśli jesteś w samochodzie i usłyszysz alarm lub otrzymujesz komunikat o zagrożeniu chemicznym, natychmiast:
- zamknij okna, aby zminimalizować dostęp do toksycznych substancji,
- wyłącz nawiew i klimatyzację, aby uniknąć doprowadzania zanieczyszczonego powietrza do wnętrza pojazdu,
- jak najszybciej opuść strefę skażenia, poruszając się zgodnie z instrukcjami lub lokalnymi wskazówkami,
- słuchaj lokalnego radia lub innych źródeł informacji, aby być na bieżąco z sytuacją
Jeśli jesteś poza budynkiem:
- najszybciej jak to możliwe udaj się do najbliższego budynku
- jeśli to możliwe poruszaj się prostopadle do kierunku wiatru
- w miarę możliwości chroń drogi oddechowe np. oddychając przez chusteczkę do nosa, ubranie lub inny materiał
- zostaw odzież wierzchnią i obuwie przed budynkiem
Jeśli jesteś w budynku (wewnątrz budynku toksyczne opary mają mniejsze stężenie):
- zamknij wszystkie okna i drzwi
- wyłącz wentylację i klimatyzację
- słuchaj cały czas lokalnego radia lub TV
- uszczelnij otwory wokół drzwi i okien
- zamknij zasuwy do pieców, kominków
- zaklej wszystkie otwory i kanały
Gdy miałeś kontakt z niebezpiecznymi substancjami:
- nie dotykaj ust i oczu
- umyj się pod prysznicem, a jeśli to jest niemożliwe umyj pod bieżącą wodą ręce, twarz
- jeżeli podejrzewasz, że gaz albo szkodliwe opary dostają się do środka, oddychaj płytko przez wilgotne ubranie lub inny materia
Po przybyciu właściwych służb bezwzględnie stosuj się do poleceń prowadzącego akcję ratowniczą!
7. Środki chemiczne, które mogą być zastosowane jako broń chemiczna
Powodujące oparzenia:
- Adamsyt, Difenylochloroarsyna (DA), Difenylocyjanoarsyna (DC) Iperyt siarkowy (HD), Iperyt azotowy (HN), Luizyt (L), mieszanki Iperyt/ Luizyt (HL), Iperyt tlenowy (T), Oksym fosgenu (CX), Etylodichloroarsyna (ED), Metylodichloroarsyna (MD)
Blokujące hemoglobinę:
- Arsenowodór (S.A), Chlorocyjan (CK), Chlorowodór, Cyjanowodór (AC)
Uszkadzające układ oddechowy:
- Chlor (Cl), Difosgen (DP), Fosgen (CG), Tlenek azotu (NO), Nadfluoroizobutylen (PHIB), Fosfor czerwony, Tlenek cynku (HC)
Psychotoksyczne:
- LSD, Kannabinole (haszysz, marihuana), Fentanyle, Fenotiazyny
Gazy paralityczno-drgawkowe:
- Sarin (GB), Soman (GD), Tabun (GA), VE, VG, V-gazy, VM, VX
Drażniące:
- Chloroacetofenon (CN), Chloropikryna (PS), CS, CNS, CNC, CR, Bromocyjanek benzalu (CA)
Wymiotne:
- Adamsyt, Difenylochloroarsyna (DA), Difenylocyjanoarsyna (DC)
Źródło:
https://www.gov.pl/web/rcb
